Programlama Dillerinin Seviyeleri

Bir önceki yazımızda bahsettiğimiz gibi her dilin kendi özgü yapısı ve kullanım alanları mevcut. Bazısıyla web sitesi tasarlarsınız, bazısıyla mobil/masaüstü uygulama yazarsınız, yapay zeka modelleri eğitirsiniz, evinizdeki mikrodalga fırını kodlayabilir veya uzay roketi için yazılım geliştirebilirsiniz.

Yapılarına gelecek olursak programlama dilleri düşük seviyeli diller ve yüksek seviyeli diller olarak ikiye ayrılıyor. Dillerin insanlar olarak konuştuğumuz dile yakınlaştıkça seviyesi yükseliyor. Düşük seviye diller yukarıda bahsettiğimiz makine kodu veya Assembly dilidir. Yüksek seviye diller ise insanların daha kolay anlayabildikleri, insan diline daha yakın olan Java, Python, PHP gibi dillerdir. 

Dil seviyesi yükseğe doğru çıktıkça her ne kadar biz daha kolay anlasak da bilgisayar açısından bunu tekrar makine koduna dönüştürmesi gerektiği için programın çalışma süresi artar. Bu da dezavantaj olarak değerlendirilebilir.

Hız konusuna değinmişken önemli bir fark da yorumlayıcı (interpreter) ile derleyici (compiler) arasındadır. Yorumlayıcılar, kodu satır satır alır, hemen çalıştırır; bu sayede hata anında durur, hızlıca düzeltme yapmaya olanak sağlar ama çalışması daha yavaştır. Derleyiciler ise tüm kodu bir kerede alıp makine diline çevirerek çalıştırılabilir bir dosya oluşturur; bu süreç zaman alsa da sonuç çalıştırıldığında daha hızlıdır. Bazı dillerde (Java, Python) her iki yöntem de kullanılır: önce ara kod (bytecode) derlenir, sonra yorumlayıcı veya JIT¹ sayesinde çalıştırılır. Böylece hem hızlı geri dönüş hem de yüksek çalışma performansı sağlanır. C gibi diller ise önce derlenir, sonra oluşan dosya çalıştırılır.

Günümüzün En Yaygın Uygulamaları Hangi Dillerle Yazıldı?

Her dilin farklı amaçlar için kullanılabileceğini söylemiştik. Günümüzde hangi uygulamalar, siteler hangi dillerle yazıldı bunların birkaçını listeleyelim.

• Facebook: Başlangıçta PHP ile yazıldı, zamanla Hack (PHP’nin Facebook’a özgü diyaloğu), Python, C++ ve Erlang/Java gibi dillere taşındı.
• Instagram: Tamamen Python + Django kullanılarak geliştirilmiştir .
• Twitter: Başlangıçta Ruby on Rails kullanırken, daha sonra backend Scala ve Java'ya dönüştü.
• Wikipedia: PHP, JavaScript.

Günümüzde En Çok Kullanılan Programlama Dilleri

İstatistiklere bakıldığında 2025 yılında sıralama şu şekildedir¹:

1. Python
2. JavaScript
3. Java
4. C++
5. C#
6. Go (Golang)
7. Rust
8. TypeScript
9. Swift
10. Kotlin

Ben ilk programlama dilim olan Python ile 2018 yılında tanışmıştım. Kardeşim okulda bilgisayar dersinde Python görüyormuş. Ekranda renkli yazılar görmüştüm ve dikkatimi çekmişti. O ana kadar pek bilgim olmasa da o andan sonra çok fazla ilgim oldu. O günden bugüne Python kullanıyorum, başka diller de deneyimledim. Programlama dili kullanmak tıpkı hiçbir şey bilmeyen çocuğa bir şeyler öğretmek gibi bir hissiyat veriyor. Siz ona tane tane, atlamadan anlatıyorsunuz ve o da yapıyor. Benim için bu zamanlar dönüm noktası olmuştu.

Sizin de programlama ile tanışma hikayeniz varsa yorumlarda bizimle paylaşabilirsiniz. Sizce programlama dili öğrenmeli miyiz?

1 JIT (Just-In-Time) derleyici, bir programın çalışma zamanı sırasında, yani program çalışırken, kodu makine diline çeviren bir derleyici türüdür. Bu yöntem, derleme işlemini programın çalıştırılması sırasında gerçekleştirerek, daha hızlı ve verimli bir yürütme süreci sağlar.

2 https://www.geeksforgeeks.org/blogs/top-programming-languages-of-the-future/