Akıl Kiralama Çağı

Akıl Kiralama Çağı

Düşünmeyi Unutuyor Muyuz?

 Eskiden bir meseleye kafa yorarken saatlerce düşünür, kitap karıştırır, büyüklerimize danışır ya da sezgimize güvenirdik. Şimdi ise bir arama kutusuna yazılan bir cümleyle tüm “düşünme süreci” saniyeler içinde tamamlanıyor.

Google, YouTube, ChatGPT gibi dijital araçlar artık sadece bilgi sunmuyor; bizim yerimize düşünüyor, karar veriyor, öneriyor.

Peki bu kolaylık, aynı zamanda zihinsel bir tembelliğe dönüşüyor olabilir mi? Düşünmeden yaşamak, bizi neye dönüştürüyor?

Akıl Kiralama Nedir?

Akıl kiralama, zihinsel çaba gerektiren bir eylemi bir başkasına ya da bir araca devretmektir. Dijital çağda bu o kadar sıradanlaştı ki farkında bile değiliz:

⦁ Hangi kitabı okuyacağına Instagram’daki bir içerik üreticisi karar veriyor.

⦁ Ne yiyeceğine YouTube’daki fenomen videoları yön veriyor.

⦁ Bir konuda fikir üretmen gerekiyorsa “Belki doğrusunu o biliyordur (!)” düşüncesiyle önce ChatGPT’ye soruluyor.

Bilgiye ulaşmak elbette önemli. Ama bu alışkanlık, uzun vadede bireyin düşünme, karar verme ve özgün fikir üretme yetilerini zayıflatıyor.

Dijital Kolaylık mı, Zihinsel Tembellik mi?

Zihin, kas gibidir. Kullanıldıkça gelişir, kullanılmadıkça körelir. Sürekli hazır cevaplar ve algoritmalarla yönlendirilmek, düşünmeyi “gereksiz efor” gibi göstermeye başlar.

Bir öğrenci ödevini ChatGPT’ye yazdırıyorsa, düşünme pratiğini nasıl geliştirecek?

Her yeni fikri önce Google’a soran birinin zihinsel bağımsızlığı nasıl oluşacak?

Bu sebeple insan kendi aklını kullanma cesareti göstermelidir. Allah(ac) Kur'an'da sıklıkla geçen "Akletmez misiniz?"( أَفَلَا تَعْقِلُونَ - Afelâ ta'kilûn) ifadesi ile insanları akıllarını kullanmaya, düşünmeye, tefekkür etmeye davet eder.

Zihinsel Tembellikten Zihinsel Disipline

⦁ Google’a sormadan önce kendine sor: “Ben bu konuda ne düşünüyorum?”

⦁ Her gün 5–10 dakika boyunca bir konuda kendi fikirlerini yaz.

⦁ Kitap özetlerini değil, kitabın kendisini oku.

⦁ İçerik tüketmeden önce bir süre sessiz düşünme molaları ver.

Bu küçük alışkanlıklar, düşünme kasını yeniden aktive edecektir.

Google, ChatGPT, YouTube… Hepsi birer araç. Onları kullanmak bizim elimizdedir. Hayatımızın yönünü bu araçların belirlemesini istemiyorsak aklımızı kullanma iradesini göstermeliyiz.